Βαρδούσια : Αθανάσιος Διάκος (Άνω Μουσουνίτσα) – Καταφύγια (Πιτιμάλικο) – Κορυφή Κόρακας

Αφετηρία	Αθανάσιος Διάκος (Άνω Μουσουνίτσα) Φωκίδας	Χωριό 71 χλμ. από την Λαμία και 61 χλμ. από την Αμφισσα. Υψόμετρο 1.000 μ.
Κατάληξη	Κορυφή Κόρακας	Υψόμετρο 2.495 μ.
Διάρκεια Διαδρομής	4:30 ώρες από τον Αθανάσιο Διάκο μέχρι τα καταφύγια + 2:30 ώρες από τα καταφύγια μέχρι την κορυφή	Μαζί με τις στάσεις
Τύπος Διαδρομής	Μονοπάτι, Χωματόδρομος
Σήμανση	Καλή	Διεθνές Ορειβατικό Μονοπάτι Ε4
Νερό	Ναι	Στον Προφήτη Ηλία και στα δύο καταφύγια στο oροπέδιο Πιτιμάλικο
Δυσκολία		Σάρα και δύσκολο πέρασμα στις Πόρτες. Ασαφές πέρασμα στην επιστροφή

Τα Βαρδούσια είναι ένας μεγάλος ορεινός όγκος, στο κέντρο της Στερεάς Ελλάδας και ένας από τους πιο όμορφους βουνίσιους τόπους της ελληνικής φύσης. Με ιδιαίτερα σκληρό ανάγλυφο και απότομες κορφές, γνωστές για την άγρια ομορφιά τους, τα Βαρδουσια θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σαν ένα αλπικό βουνό σε μικρογραφία. Μορφολογικά, το βουνό μοιάζει με τα βουνά της κεντρικής Ευρώπης. Η ψηλότερη κορυφή του είναι ο Κόρακας, με υψόμετρο 2.495 μέτρα.

Τα Βαρδούσια είναι προστατευόμενος βιότοπος Natura 2000. Δάση ελάτης και βελανιδιάς, αλλά και κέδροι καλύπτουν τις πλαγιές του βουνού, ενώ κοπάδια βόσκουν στα μεγάλα λιβάδια που σχηματίζονται στα υψίπεδά του. Το βουνό διαθέτει δύο καταφύγια στη θέση Πιτιμάλικο, σε υψόμετρο περίπου 1.900 μ., στα οποία φτάνει χωματόδρομος, αλλά και το διεθνές ορειβατικό μονοπάτι Ε4.

Πληροφορίες : Το αρχαίο όνομα των Βαρδουσίων είναι Κόραξ, ονομασία η οποία επιβιώνει μέχρι σήμερα στο τοπωνύμιο της ψηλότερης κορυφής του βουνού, του Κόρακα. Σύμφωνα με άλλες πηγές, τα Βαρδούσια ονομάζονταν Μέγιστον Όρος, ακριβώς λόγω του μεγέθους τους. Η ονομασία Βαρδούσια προέρχεται από τη σλαβική λέξη Βαρδούσι που σημαίνει βουνό.

Η πλατεία της Άνω Μουσουνίτσας

Αθανάσιος Διακος (Άνω Μουσουνίτσα)

Η κύρια πρόσβαση στο βουνό είναι το χωριό Αθανάσιος Διάκος, πρώην Άνω Μουσουνίτσα, χτισμένο στα 1.000 μ. υψόμετρο, στις ανατολικές πλαγιές των Βαρδουσίων (71 χλμ από την Λαμία και 61 χλμ. από την Αμφισσα). Η περιοχή γύρω από το χωριό είναι κατάφυτη από έλατα, καστανιές, καρυδιές, βελανιδιές, κέδρα και πλατάνια ενώ μέσα από τον Αθανάσιο Διάκο περνά παραπόταμος του Μόρνου.

Η Άνω Μουσουνίτσα είναι το ένα από τα δύο χωριά που διεκδικούν την τιμή να είναι ο τόπος καταγωγής του ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης, Αθανάσιου Διάκου (το άλλο είναι η Αρτοτίνα Φωκίδας). Αυτός ήταν και ο λόγος της μετονομασίας του χωριού το 1959 από Άνω Μουσουνίτσα σε Αθανάσιο Διάκο. Στο χωριό υπάρχει Ιστορικό Μουσείο, το οποίο στεγάζεται στο ανακαινισμένο πατρικό σπίτι του Αθανάσιου Διάκου, ενώ στην πλατεία δεσπόζει ο ανδριάντας του ήρωα.

Πληροφορίες : Ο Αθανάσιος Διάκος ήταν Έλληνας οπλαρχηγός εκ των πρωταγωνιστών του πρώτου έτους της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, ο οποίος έδρασε στη Στερεά Ελλάδα. Καταγόταν από την ορεινή Φωκίδα και σύμφωνα με μια εκδοχή, το πραγματικό του όνομα ήταν Αθανάσιος Γραμματικός ή κατά άλλους Αθανάσιος Μασσαβέτας. Ο ίδιος επέλεξε ως επώνυμο το «Διάκος» και μάλιστα με αυτό υπέγραφε, ως τιμητικό στην πρώην ιδιότητά του. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1818 και το 1820 έγινε αρματολός στη Λιβαδειά. Τον Απρίλιο του 1821, σε συνεργασία με άλλους οπλαρχηγούς, κατέλαβε το φρούριο της Λιβαδειάς και χρησιμοποιώντας το ως ορμητήριο, έδωσε πολλές νικηφόρες μάχες. Κατέλαβε τη γέφυρα της Αλαμάνας και στις 23 Απριλίου 1821 έδωσε μάχη με τα στρατεύματα του Ομέρ Βρυώνη, στην οποία συνελήφθη και αφού μεταφέρθηκε στη Λαμία, δολοφονήθηκε έπειτα από βασανιστήρια, με ανασκολοπισμό από τους Τούρκους στις 24 Απριλίου 1821. Ο ανδριάντας του εγκαταστάθηκε στην άνω Μουσουνίτσα από τον Πλαστήρα το 1922, στην επέτειο των 100 χρόνων από την επανάσταση του 1821, ώστε να τιμηθεί αφενός ο τόπος καταγωγής του ήρωα και αφετέρου μέρος των κατοίκων που μετείχαν στο 5/42 σύνταγμα ευζώνων του Πλαστήρα ή σεϊτάν ασκέρ, όπως ονομαζόταν από τους Τούρκους.

Το σημείο εκκίνησης στον Αθανάσιο Διάκο – Το ξεκίνημα του μονοπατιού και η σήμανση Ε4 – Δεξαμενή

Μουσουνίτσα – Καταφύγια (Πιτιμάλικο)

Η κλασική ανάβαση για τα καταφύγια και την κορυφή ξεκινά από τον Αθανάσιο Διάκο (1.000 μ.). Το σημείο εκκίνησης είναι η οδός «Πτεράρχου Αθανασίου Σταθιά». Αριστερά στο τειχίο υπάρχουν τα σήματα του μονοπατιού Ε4 (κίτρινο – μαύρο).

Από την κεντρική πλατεία, φτάνουμε σε διασταύρωση στα δεξιά με χωματόδρομο. Το μονοπάτι ανηφορίζει έντονα μέσα σε δάσος. Μετά από 45 λεπτά πεζοπορίας, συναντάμε τσιμεντένια δεξαμενή νερού στην θέση Γιατάκια (1.200 μ.).

Αφήνουμε τον δασικό δρόμο – Ο Προφήτης Ηλίας – Το εικονοστάσι

Συνεχίζουμε ακολουθώντας τη σήμανση και σε λίγο βγαίνουμε σε διασταύρωση με τον χωματόδρομο που έρχεται από τον Αθανάσιο. Διάκο. Λίγο πιο κάτω, στη θέση Ζηρέλια (1.300 μ), συναντάμε τα σημάδια του παλιού απότομου μονοπατιού. Τα αγνοούμε και συνεχίζουμε την πορεία μας στον δασικό δρόμο που συνδέει τον Αθανάσιο Διάκο με τα καταφύγια.

Φτάνουμε σε κλειστή δεξιά στροφή του δασικού δρόμου (1.340 μ.) και ακολουθώντας τη σήμανση, αφήνουμε τον χωματόδρομο και κινούμαστε ανεβαίνοντας με έντονη κλίση μέσα στο δάσος. Το μονοπάτι μας οδηγεί σε διασταύρωση με εικονοστάσι, κάτω από το ύψωμα του Προφήτη Ηλία (1.450 μ.), στο οποίο βρίσκεται το ομώνυμο εκκλησάκι. Στη διασταύρωση καταλήγει και το απότομο μονοπάτι που αφήσαμε στη θέση Ζηρέλια. Εδώ μπορούμε επίσης να φτάσουμε, ακολουθώντας τον δασικό δρόμο από τον Αθανάσιο Διάκο. Ως τώρα, έχουμε περπατήσει περίπου 2:30, από τον Αθανάσιο Διάκο.

Με μία μικρή παράκαμψη μπορούμε να ανέβουμε στο εκκλησάκι και να κάνουμε εκεί μία καλή στάση για ξεκούραση. Το μέρος είναι κατάλληλο και για κατασκήνωση, υπάρχει πηγή με πόσιμο νερό και  αν θέλουμε να κόψουμε τη διαδρομή στη μέση, μπορούμε να διανυκτερεύσουμε εδώ και να συνεχίσουμε την επόμενη μέρα προς τα καταφύγια και τις κορυφές.

Ο δασικός δρόμος προς Πιτιμάλικο κάτω από του Γκιώνη το Πλάι – Ανεβαίνοντας τη ράχη (αριστερά τα Σκόρδα Πιτιμάλικου) – Στο βάθος το καταφύγιο του Π.Ο.Α.

Από το εικονοστάσι, ακολουθούμε για πολύ λίγο τον χωματόδρομο, ώσπου φτάνοντας σε δεξιά στροφή, συνεχίζουμε ευθεία στο μονοπάτι, ανηφορίζοντας σε απότομη πλαγιά και ακολουθώντας τα σημάδια του Ε4. Σταδιακά, βγαίνουμε από το πυκνό ελατόδασος και περνάμε σε υποαλπικό πεδίο, με χαμηλή βλάστηση.

Στα 1.600 μ. συναντάμε ξανά τον χωματόδρομο. Βρισκόμαστε πλέον στο αλπικό κομμάτι του βουνού. Συνεχίζουμε στο χωματόδρομο, έχοντας στα αριστερά μας την πλαγιά του Γκιώνη το Πλάι. Εγκαταλείπουμε οριστικά το δρόμο, για να ανηφορίσουμε στη ράχη με τα κολωνάκια χειμερινής σήμανσης (1.680 μ.), ενώ στο βάθος εμφανίζονται σταδιακά οι ψηλές κορυφές του δυτικού συγκροτήματος των Βαρδουσίων.

Το καταφύγιο του Ε.Ο.Σ. Άμφισσας με φόντο το επιβλητικό ανάγλυφο των Σκόρδων Πιτιμάλικου

Περνάμε μια στάνη και συνεχίζουμε το ανέβασμα, με κατάληξη το πρώτο καταφύγιο «Α. Τζάρτζανος» του Ε.Ο.Σ. Άμφισσας, στα 1.900 μ. στη θέση Πιτιμάλικο (https://sopissed.wixsite.com/katafigiovardousion/home). Το καταφύγιο διαθέτει 60 κλίνες, καλοριφέρ, σόμπες πετρελαίου και τζάκι στο καθιστικό. Έχει εσωτερικές τουαλέτες και νερό με αντλία, καθώς επίσης οργανωμένη κουζίνα και φαγητό. Κοντά στο καταφύγιο υπάρχει πηγή με συνεχή ροή νερού όλο τον χρόνο.

Το καταφύγιο του Π.Ο.Α., όπως φαίνεται αναβαίνοντας για τις Πόρτες

Περίπου 600 μ. πιο πάνω, σε υψόμετρο 2.015 μ,, κοντά στο διάσελο Μετερίζι, βρίσκεται το δεύτερο καταφύγιο «Γιάννης Γρηγορόπουλος», το οποίο διαχειρίζεται ο Π.Ο.Α. (https://poa.gr/index.php/katafygio-vardousion/). Το καταφύγιο του Π.Ο.Α. είναι χωρητικότητας 18 ατόμων, διαθέτει ξυλόσομπες, λάμπες υγραερίου για φωτισμό, οργανωμένη κουζίνα, όχι όμως και φαγητό, ενώ για νερό υπάρχει πηγή σε απόσταση 5 λεπτών.

Από τον Αθανάσιο Διάκο μέχρι τα καταφύγια χρειαστήκαμε περίπου 4:30 ώρες ανάβασης, καλύπτοντας υψομετρική διαφορά 900 μ. Μπορούμε να διανυκτερεύσουμε σε κάποιο από τα δύο καταφύγια κατόπιν συνεννόησης και να ανακτήσουμε δυνάμεις για την επόμενη μέρα.

Ξεκίνημα ανάβασης – Πλησιάζοντας στις Πόρτες (στο βάθος το καταφύγιο του Π.Ο.Α.) – Eπικλινές λούκι

Καταφύγια (Πιτιμάλικο) – Κορυφή Κόρακας

Από το καταφύγιο του Ε.Ο.Σ. Άμφισσας, ακολουθούμε το χωματόδρομο που οδηγεί στο καταφύγιο του Π.Ο.Α. Αφήνουμε το καταφύγιο στα δεξιά μας και ξεκινάμε την ανάβαση της απότομης δυτικής πλαγιάς του νότιου συγκροτήματος των Βαρδουσίων.

Το μονοπάτι είναι πυκνά σηματοδοτημένο. Ανηφορίζει με κατεύθυνση ανατολική, ήπια στην αρχή στην πλαγιά με τα εντυπωσιακά λούκια. Κερδίζοντας προοδευτικά  υψόμετρο, συναντάμε χαρακτηριστικό βράχο στα δεξιά μας. Η κλίση γίνεται όλο και πιο έντονη, φτάνοντας περίπου στις 40^ο με 45^ο. Το χειμώνα η συγκεκριμένη ανάβαση παρουσιάζει μεγάλο βαθμό δυσκολίας.

Η μεγάλη κόντρα «σπάει», με διαδοχικές τραβέρσες. Σε αρκετά σημεία υπάρχει σάρα, ενώ σε κάποια περάσματα απαιτείται υποβοήθηση με τα χέρια. Φτάνουμε σε μικρό μπαλκόνι, έχοντας πάνω μας το λούκι, που μας βγάζει στην κορυφογραμμή, στη θέση Πόρτες, η οποία είναι το πέρασμα για το οροπέδιο Μέγας Κάμπος.

Το εντυπωσιακό αλπικό οροπέδιο του Μέγα Κάμπου από τις Πόρτες

Βγαίνοντας στις Πόρτες, σε υψόμετρο 2.390 μ., απλώνεται μπροστά μας το εντυπωσιακό αλπικό οροπέδιο του Μέγα Κάμπου. Ακριβώς απέναντί στέκεται αγέρωχος ο Κόρακας.

Στο σημείο αυτό, αποτυπώνουμε καλά το σημείο εισόδου στο οροπέδιο. Βάζουμε σημάδια που θα μας χρειαστούν στην επιστροφή, καθώς στο γυρισμό οι Πόρτες δεν φαίνονται καλά και είναι το μοναδικό ασφαλές πέρασμα ανόδου και καθόδου.

Τα τελευταία μέτρα για τον Κόρακα

Κατηφορίζουμε ήπια και διασχίζουμε το οροπέδιο, με κατεύθυνση τον Κόρακα, ο οποίος διακρίνεται στα νοτιοανατολικά. Στη βάση της κορυφής αρχίζουμε να ανηφορίζουμε. Στα τελευταία μέτρα, δύο βράχινα περάσματα χρειάζονται προσοχή και υποτυπώδες σκαρφάλωμα, για να φτάσουμε επιτέλους στην κορυφή. Με ικανοποίηση απολαμβάνουμε τη μαγική θέα.

Από τα καταφύγια ως την κορυφή, η υψομετρική διαφορά της ανάβασης είναι 580 μ. και χρειαστήκαμε περίπου 2:30 ώρες για να την ολοκληρώσουμε.

Το καταφύγιο του Ε.Ο.Σ. Άμφισας από το καταφύγιο του Π.Ο.Α.

Επιστρέφουμε, έχοντας σαφή εικόνα για τη θέση του σημείου εισόδου μας στον Μέγα Κάμπο. Οι Πόρτες είναι το ασφαλέστερο πέρασμα ανάβασης και κατάβασης. Η θέση τους ξεχωρίζει από ένα μεγάλο βράχο, αλλά δεν είναι πάντα ευδιάκριτη από το οροπέδιο. Κάθε άλλη έξοδος, όπως για παράδειγμα τα λούκια και οι νεροσυρμές που σχηματίζονται ανάμεσα στα βράχια, δεν είναι ασφαλείς για κατάβαση.

Στο καταφύγιο μπορούμε να ξεκουραστούμε, να απολαύσουμε μια τελευταία ζεστή σοκολάτα  και να ετοιμαστούμε για την επιστροφή μας στον Αθανάσιο Διάκο, η οποία θα γίνει από το ίδιο μονοπάτι (Ε4).

Η κόψη του Κόρακα

Τα Βαρδούσια είναι ένα εντυπωσιακό ορεινό συγκρότημα, που γοητεύει τους μυημένους. Το ανάγλυφο κερδίζει το βλέμμα και κεντρίζει τους ορειβάτες και τους αναρριχητές: Απόκρημνες πλαγιές, δύσβατες κορυφές και αλπικά οροπέδια είναι μερικά από τα στοιχεία που δίνουν στα Βαρδούσια τον χαρακτήρα του αλπικού βουνού. Η πεζοπορία στα Βαρδούσια μπορεί να χαρακτηριστεί με΄ένα όρο απαιτητική. Οι διαδρομές θα μας δοκιμάσουν, σίγουρα όμως θα μας ανταμείψουν με επιβλητικές εικόνες και δυνατές συγκινήσεις.

Επισήμανση : Για χάρτες της περιοχής απευθύνεστε μόνο στα εξειδικευμένα καταστήματα. Σε κάθε περίπτωση ενημερωθείτε για τον τόπο και τις συνθήκες από τους Προσκόπους της Στερεάς Ελλάδας και Εϋβοιας, τους τοπικούς Ορειβατικούς Συλλόγους, τα καταφύγια, την Τοπική Αυτοδιοίκηση κλπ.