Αρκαδία : Δημητσάνα – Φαράγγι Λούσιου – Αρχαία Γόρτυνα [ Καρύταινα ]

Αφετηρία	Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, Δημητσάνα	20 χλμ. από τη Βυτίνα, 54 χλμ. από την Τρίπολη. Υψόμετρο 946 μ.
Κατάληξη	Αρχαία Γόρτυνα	12 χλμ. από την Καρύταινα. Υψόμετρο 350 μ.
Διάρκεια Διαδρομής	5 ώρες	Μαζί με τις στάσεις και τις επισκέψεις στις Μονές
Τύπος Διαδρομής	Μονοπάτι, χωματόδρομος	Μονοπάτι 7 χλμ., χωματόδρομος 880 μ., άσφαλτος 900 μ.
Σήμανση	Εξαιρετική	Εθνικό Μονοπάτι 32 και Διεθνές Ε4
Νερό	Ναι	2 πηγές + 1 βρύση στην Ι.Μ. Φιλοσόφου
Δυσκολία		Εύκολη κατηφορική διαδρομή

Ο Λούσιος είναι παραπόταμος του Αλφειού. Έχει μήκος περίπου 23 χλμ. Στα ανατολικά του υψώνεται η οροσειρά του Μαινάλου και στα δυτικά το Λύκαιο όρος. Πηγάζει από την περιοχή της αρχαίας Θεισόας και από τα βουνά των Λαγκαδίων. Οι κυριότερες πηγές του βρίσκονται στο οροπέδιο της Καρκαλούς, μεταξύ Βυτίνας και Λαγκαδίων, καθώς και βορειότερα στην περιοχή του χωριού Καλονέρι. Αφού περάσει δυτικά από τη Δημητσάνα, ο Λούσιος διασχίζει ένα εντυπωσιακό φαράγγι μήκους περίπου 15 χλμ. και ύψους τοιχωμάτων έως και 300 μ., προτού καταλήξει στον Αλφειό, κοντά στην Καρύταινα.

Πληροφορίες : Σύμφωνα με την παράδοση, ο Λούσιος πήρε το όνομα του, επειδή στα νερά του οι νύμφες Νέδα, Αγνώ και Θεισόα έλουσαν τον νεογέννητο Δία.

Η Νέα Μονή Φιλοσόφου

Το φαράγγι του Λούσιου είναι ένα από τα ωραιότερα μέρη της Πελοποννήσου, με εντυπωσιακή φυσική ομορφιά και έντονο ιστορικό, πολιτισμικό και θρησκευτικό χαρακτήρα. Το 1997 χαρακτηρίστηκε ως περιοχή ενιαίου αρχαιολογικού χώρου, προστατευόμενη από το υπουργείο Πολιτισμού. Τα απόκρημνα τοιχώματα του φαραγγιού φιλοξενούν δύο ιστορικές μονές, την Μονή Φιλοσόφου και την Μονή Προδρόμου. Σ’ αυτά τα μοναστήρια, όπως και στην κοντινή Μονή Αιμυαλών οφείλεται ο χαρακτηρισμός της περιοχής ως Άγιο Όρος της Πελοποννήσου.

Η Δημητσάνα

Σημείο πρόσβασης και αφετηρία για την κατάβαση του φαραγγιού του Λούσιου αποτελεί η ιστορική Δημητσάνα. Χτισμένη στο δυτικό Μαίναλο, σε υψόμετρο 946 μ., η Δημητσάνα έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός και απλώνεται σε δύο αντικριστούς λόφους με πέτρινα πυργόσπιτα, επιβλητικά αρχοντικά και λιθόστρωτα καλντερίμια μοναδικής τοπικής αρχιτεκτονικής.

Οι 14 μπαρουτόμυλοι που λειτουργούσαν εδώ την εποχή της Επανάστασης του 1821, τροφοδοτούσαν ακατάπαυστα τους επαναστατημένους Έλληνες του Μοριά και της Ρούμελης με το περίφημο «Δημητσανίτικο μπαρούτι». Η Δημητσάνα είναι πατρίδα του Εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, του οποίου το άγαλμα δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του χωριού. Αξίζει να επισκεφθούμε το συγκρότημα του Μουσείου και της Βιβλιοθήκης και το σπίτι του Παλαιών Πατρών Γερμανού.

Πληροφορίες : Στη θέση της σημερινής Δημητσάνας υπήρχε η αρχαία αρκαδική πόλη Τεύθις, η οποία είχε συμμετάσχει στον Τρωικό Πόλεμο και στον εποικισμό της Μεγαλόπολης.

Το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης της Δημητσάνας

Μουσείο Υδροκίνησης

Το μονοπάτι για το φαράγγι ξεκινά από το υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης της Δημητσάνας, στα 900 μ. υψόμετρο, δίπλα στα ορμητικά νερά που κινούσαν τους μπαρουτόμυλους της Ελληνικής Επανάστασης, μέσα σε ένα εκπληκτικό τοπίο με οργιώδη βλάστηση.

Πληροφορίες : Το Μουσείο Υδροκίνησης είναι ένα θεματικό μουσείο που προβάλλει τη σημασία της υδροκίνησης στην παραδοσιακή κοινωνία, παρουσιάζοντας τις βασικές προβιομηχανικές τεχνικές, που χρησιμοποιούν το νερό ως κύρια πηγή ενέργειας για την παραγωγή προϊόντων. Καταλαμβάνει έκταση ενός στρέμματος, εντός της οποίας έχει αποκατασταθεί ένα σύνολο εγκαταστάσεων και υδροκίνητων μηχανισμών, με σκοπό τη μουσειακή αξιοποίησή τους.

Ο εξωτερικός χώρος της Νέας Μονής Φιλοσόφου – Η σήμανση για την Παλαιά Μονή

Νέα Μονή Φιλοσόφου

Μετά την απαραίτητη επίσκεψη στο Μουσείο Υδροκίνησης, μπαίνουμε στο παλιό πετρόχτιστο μονοπάτι, το οποίο κατηφορίζει μέχρι το Παλαιοχώρι. Διασχίζουμε τον μικρό οικισμό και εξακολουθούμε να κατεβαίνουμε ανάμεσα σε καλλιεργημένα κτήματα με πυκνή βλάστηση, μέχρι να φθάσουμε στον Λούσιο. Περνάμε από το παραδοσιακό πέτρινο γεφύρι της Μονόπορης, που ενώνει την ανατολική με τη δυτική πλευρά του φαραγγιού και συνεχίζουμε στη δεξιά όχθη.

Πρώτη μας στάση είναι η Νέα Μονή Φιλοσόφου, στη δυτική μεριά του φαραγγιού, για τις απαραίτητες ανάσες και για ανεφοδιασμό με δροσερό, τρεχούμενο νερό. Η Μονή Φιλοσόφου αποτελεί την πιο παλαιά μονή της Αρκαδίας και ένα από τα παλαιότερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας. Δεν χάνουμε την ευκαιρία να περιηγηθούμε στους χώρους της ιστορικής αυτής Μονής, στην οποία μονάζουν μόλις δύο μοναχοί.

Πληροφορίες : Η Μονή Φιλοσόφου αποτελείται από δύο μοναστηριακά συγκροτήματα, ένα παλαιό και ένα νέο, τα οποία βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Η Νέα Μονή Φιλοσόφου ιδρύθηκε στα μέσα του 17^ου αιώνα, διαθέτει αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο και τοιχογραφίες κρητικής τεχνοτροπίας.

Η Παλαιά Μονή Φιλοσόφου, κρυμμένη κάτω από μία φυσική εσοχή του βράχου

Παλαιά Μονή Φιλοσόφου

Φεύγοντας από τη Νέα Μονή Φιλοσόφου, μπαίνουμε ξανά στο φαράγγι και ακολουθούμε τις απόκρημνες πλαγιές του, μέσα σε ένα υπέροχο κατάφυτο τοπίο. Συνεχίζουμε στο μονοπάτι και σε 15 λεπτά περίπου, τα λαξεμένα στους βράχους σκαλιά μας οδηγούν στο οχυρωμένο συγκρότημα της Παλαιάς Μονής. Η Παλαιά Μονή Φιλοσόφου είναι κτισμένη σε μια εσοχή του βράχου, κάτω από ένα «δόντι» και η χρήση φυσικών υλικών από το γύρω περιβάλλον κάποιες φορές την κάνει δυσδιάκριτη.

Η Παλαιά Μονή Φιλοσόφου είναι η πιο παλαιά Μονή της Αρκαδίας και από τα παλαιότερα Βυζαντινά Μνημεία της Ελλάδας. Στο ιστορικό αυτό μοναστήρι, επί τουρκοκρατίας λέγεται πως λειτουργούσε το κρυφό σχολειό. Μετά την απαραίτητη περιήγηση στο χώρο της Μονής, επιστρέφουμε στο μονοπάτι και συνεχίζουμε τη διαδρομή μας στο φαράγγι.

Πληροφορίες : Η Παλαιά Μονή Φιλοσόφου ιδρύθηκε το 967 μ.Χ. από τον Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο, με καταγωγή από τη Δημητσάνα, τον επονομαζόμενο «φιλόσοφο», ο οποίος ήταν γραμματέας του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά. Η Μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και γιορτάζει στις 23 Αυγούστου.

Η Μονή του Τιμίου Προσδρόμου, σκαρφαλωμένη στον απόκρημνο βράχο του φαραγγιού του Λούσιου

Μονή Προδρόμου

Μετά τη Μονή Φιλοσόφου ξεκινά το ωραιότερο κομμάτι της διαδρομής. Το μονοπάτι στην αρχή είναι πλακόστρωτο. Σταδιακά γίνεται χωμάτινο και κατηφορίζει σε ένα μοναδικό βαθύσκιωτο περιβάλλον, φθάνοντας ξανά στον Λούσιο. Κυλώντας ανάμεσα στα βράχια και πέφτοντας από ύψος έως και 15 μ., το νερό δημιουργεί μοναδικές εικόνες. Περνάμε το ποτάμι από ένα μικρό γεφύρι, το οποίο είχε καταστραφεί αναρίθμητες φορές, μέχρι που το 1953 κατασκευάστηκε από μπετόν και ανακατασκευάστηκε πριν από μερικά χρόνια.

Το μονοπάτι ανηφορίζει και φτάνει στη Μονή Τιμίου Προδρόμου, η οποία είναι και αυτή γαντζωμένη σε μια φυσική κοιλότητα στη ρίζα των βράχων, σε υψόμετρο 500 μ. Τα κελιά συνδυάζουν αρμονικά πέτρα και ξύλο. Το σκηνικό θυμίζει έντονα το Μέγα Σπήλαιο και τα Μετέωρα. Εδώ μπορούμε να κάνουμε ένα διάλειμμα, να δεχτούμε το κέρασμα που συνήθως μας προσφέρουν οι μοναχοί και να απολαύσουμε την υπέροχη θέα από το μπαλκόνι της Μονής. Δεν θα παραλείψουμε να περιηγηθούμε στο εσωτερικό της Μονής και να επισκεφθούμε το δωμάτιο όπου φυλάσσονται οι κάρες των ηγουμένων.

Πληροφορίες : Η Μονή Προδρόμου ιδρύθηκε τον 16^ο αιώνα από μοναχούς που ζούσαν σε κοντινά ασκητήρια.

Ο Ναός του Αγίου Ανδρέα – Το γεφύρι του Κόκορη ή Πολυγένη – Η αρχαία Γόρτυνα

Ναός Αγίου Ανδρέα – Γεφύρι Κόκορη – Αρχαία Γόρτυνα

Από τη Μονή Προδρόμου κατηφορίζουμε ξανά στο Λούσιο. Στην πορεία μας συναντάμε τα ερείπια της νεροτριβής της Μονής Προδρόμου και σκόρπια ασκητάρια λαξεμένα στους βράχους. Το τέλος της διαδρομής σηματοδοτεί ο ναός του Αγίου Ανδρέα Γόρτυνος, μονόχωρη βασιλική με τρούλο, χτισμένη τον 11^ο αιώνα, πάνω σε λείψανα ρωμαϊκού κτιρίου.

Βρισκόμαστε στην έξοδο του φαραγγιού, σε υψόμετρο 350 μ., κοντά στο χωριό Ατσίχολος Αρκαδίας. Δεξιά μας, μέσα στις ελιές, βρίσκονται το Ασκληπιείο και ο αρχαιολογικός χώρος της Γόρτυνας, τερματικός σταθμός της διαδρομής μας. Τα ερείπια της αρχαίας Γόρτυνας, με τις εξελιγμένες για την εποχή λουτρικές και ιαματικές εγκαταστάσεις του 4^ου και 3^ου αιώνα π.Χ., προξενούν το θαυμασμό των επισκεπτών, σε συνδυασμό με την ομορφιά και την γαλήνη που προσφέρει το τοπίο.

Λίγο πιο κάτω, βρίσκεται παλιό πέτρινο τοξωτό γεφύρι, επονομαζόμενο του Κόκορη ή Πολυγένη. Κάτω από το γεφύρι κυλάει ο Λούσιος. Οι θαρραλέοι μπορούν να κάνουν μπάνιο στο ποτάμι και να δροσιστούν από το πολύωρο περπάτημα. Η θερμοκρασία του νερού δεν ξεπερνά τους 15^ο  βαθμούς Κελσίου, ακόμα και το καλοκαίρι.

Πληροφορίες : Η Γόρτυνα ή Γόρτυς ήταν αρχαία πόλη των Αρκάδων. Το 1941 έγιναν για πρώτη φορά ανασκαφές στην περιοχή, από τη γαλλική αρχαιολογική σχολή των Αθηνών. Η πόλη εκτεινόταν πάνω στον κατάφυτο λόφο και διέθετε δύο ανεξάρτητους οχυρωματικούς περιβόλους. Δίπλα στον ποταμό υπήρχε το ιερό του Ασκληπιού, με μεγάλη εγκατάσταση λουτρών, στην οποία το νερό του ποταμού διοχετευόταν ορμητικά σε ατομικούς λουτήρες (κάτι σαν τα σημερινά τζακούζι!). Μετά τη δημιουργία και τον εποικισμό της Μεγαλόπολης, ο πληθυσμός της Γόρτυνας μειώθηκε αισθητά, αλλά η πόλη συνέχισε να υπάρχει μέχρι τους πρώτους Βυζαντινούς χρόνους.

Καρύταινα – Το κάστρο – Ραπέλ στη γέφυρα ης Καρύταινας

Καρύταινα

Στην κοντινή Καρύταινα (12 χλμ. από την αρχαία Γόρτυνα), μπορούμε να επισκεφθούμε το επιβλητικό κάστρο, ένα από τα πιο εντυπωσιακά της Πελοποννήσου, χτισμένο πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο στα νότια του χωριού, καθώς επίσης να πραγματοποιήσουμε δραστηριότητες περιπέτειας, όπως rafting στον Αλφειό και στο Λούσιο και rappel στη γέφυρα της Καρύταινας, με κάποια από τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται εδώ.

Ολοκληρώνοντας την κατάβαση και φτάνοντας στο τέλος της διαδρομής, πρέπει να έχουμε φροντίσει από πριν για την επιστροφή μας.

Η διάσχιση του φαραγγιού του Λούσιου αποτελεί μια υπέροχη πεζοπορική εμπειρία, καθώς συνδυάζει πλούσιο οικοσύστημα και μοναδικά ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία. Η διαδρομή κινείται μέσα σε πυκνή βλάστηση, με συντροφιά το υποβλητικό βουητό των νερών του ποταμού. Στο μεγαλύτερο μέρος του, το μονοπάτι είναι κατηφορικό, σε άριστη κατάσταση και με εξαιρετική σήμανση. Από τη δυτική πλευρά του φαραγγιού, διέρχεται το εθνικό μονοπάτι 32, παρακλάδι του Ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4, το οποίο ξεκινάει από τη Βυτίνα και καταλήγει στο Γύθειο. Το συνολικό μήκος της διαδρομής είναι 10 χλμ. και η διάρκεια της πορείας είναι περίπου 5 ώρες, μαζί με τις στάσεις και τις επισκέψεις.

Προσοχή : Εκτός από τα κατάλληλα παπούτσια, ειδικά το καλοκαίρι θα χρειαστούμε καπέλο και νερό. Στα στενά σημεία του μονοπατιού μπορεί να υπάρχουν βάτα, γι αυτό προτείνεται το μακρύ παντελόνι.

Επισήμανση : Για χάρτες της περιοχής απευθύνεστε μόνο στα εξειδικευμένα καταστήματα. Σε κάθε περίπτωση ενημερωθείτε για τον τόπο και τις συνθήκες από τους Προσκόπους της Ανατολικής Πελοποννήσου, τους τοπικούς Ορειβατικούς Συλλόγους, τα καταφύγια, την Τοπική Αυτοδιοίκηση κλπ.